Antibiyotikler, bakterileri öldüren veya üremesini durduran ilaçlardır. Bakterilerin neden olduğu enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılan bu ilaçlar çok büyük öneme sahiptir. Antibiyotik direnci ise bakterinin antibiyotik varlığına rağmen ölmemesi veya üremeye devam etmesi olarak ifade edilebilir. Antibiyotikler, antiviraller, antifungaller ve antiparaziterler antimikrobiyal ilaçlar olarak tanımlanmaktadır. Antimikrobiyal Direnç (AMD) ise antimikrobiyallerin varlığına rağmen bakterilerin, virüslerin, mantarların ve parazitlerin üreyebilmesi ve hastalık yapabilmesi olarak tanımlanabilir. Mevcut antimikrobiyallerin gereksiz ve/veya aşırı kullanımıyla gelişen antimikrobiyal direnç, tüm dünyanın karşı karşıya olduğu küresel bir sağlık tehdidi olup bunun sonucu olarak tedavi süreleri uzamakta, tedavi maliyetlerinde, hastalık ve ölüm oranlarında artış meydana gelmektedir.
AMD’ye bağlı olarak dünya genelinde her yıl yaklaşık 700 bin kişinin hayatını kaybettiği ve direnç oranının mevcut hızla artmaya devam etmesi durumunda 2050 yılında her yıl 10 milyon kişinin hayatını kaybedeceği tahmin edilmektedir. Bu sayı, 2050 yılında beklenen kansere bağlı ölümlerden daha fazladır. 2019 yılında 471 milyon bireysel kaydın incelendiği bir çalışmaya göre ise AMD’nin dünya çapında tahmini 1,27 milyon ölümden doğrudan sorumlu olduğunu ve 2019'da tahmini 4,95 milyon ölümle ilişkili olduğunu göstermiş olup AMR her yaştan insan için bir tehdit oluştursa da küçük çocukların özellikle yüksek risk altında olduğu bulunmuştur. Ayrıca dirence bağlı yaşanan her beş ölümden birinin beş yaş altındaki çocuklarda meydana geldiği görülmüştür.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından antibiyotik direnci ve antibiyotiklerin akılcı kullanımı konusunda farkındalık oluşturulması ve sağlık profesyonelleri, politika yapıcılar ve halk arasında iyi uygulamaların teşvik edilmesi amacı ile 2012 yılında 18 Kasım günü “Dünya Antibiyotik Farkındalık Günü” olarak belirlenmiştir. 2015 yılından itibaren 18 Kasım’ı içine alan hafta “Dünya Antibiyotik Farkındalık Haftası” olarak kabul edilmiş olup 2020 yılında bu haftanın kapsamı; antibiyotiklerin yanı sıra antiviraller, antifungaller, antiparazitler dâhil olmak üzere tüm antimikrobiyalleri içerecek şekilde genişletilerek 18-24 Kasım tarihleri “Dünya Antimikrobiyal Farkındalık Haftası” olarak adlandırılmıştır.
Antimikrobiyal direnç ile mücadele çok sektörlü bir yaklaşım gerektirmektedir. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü, BM Gıda ve Tarım Teşkilatı, Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı ve BM Çevre Programı oluşturduğu dörtlü ortaklık ile koordineli hareket etmektedir. “Tek Sağlık” yaklaşımı ile insan, hayvan ve bitki sağlığı, gıda ve yem üretimi ve çevre ile ilgilenen çok sayıda sektörü ve paydaşı, antimikrobiyallerin akılcı kullanımını teşvik etmeye ve direnci önleyici tedbirleri güçlendirmeye çağırmaktadır.
Dirençle mücadelede, antimikrobiyallerin akılcı kullanılmasının yanı sıra sağlık bakımı, el hijyeni gibi standart önlemleri içeren gerekli bütün enfeksiyon kontrol önlemlerinin uygulanmasının sağlanması, aşı ile önlenebilen hastalıklarda etkili bağışıklama programlarının yürütülmesi, hijyen, sanitasyon ve gıda güvenliği uygulamaları da önem taşımaktadır.
Özellikle grip ya da nezle gibi virüslere bağlı solunum yolu enfeksiyonlarında antibiyotiklerin tedavide yeri olmadığını unutulmamalıdır. Antimikrobiyaller yalnızca hekimin reçete ettiği durumlarda, eczacının danışmanlığında uygun dozda ve sürede kullanılmalıdır. Hekim reçete etmedikçe antibiyotik kullanılmamalıdır. Bakteriyel enfeksiyonlara karşı en önemli silahımız olan antibiyotiklere direnç gelişimini yavaşlatmak için antibiyotikleri akılcı kullanma konusunda toplum olarak farkındalığımızı artırmamız gerekmektedir.